Polityka spójności na lata 2021-27 to uzgodniona z Komisją Europejską strategia wykorzystania Funduszy Europejskich, w ramach której Polska będzie dysponować łącznie to około 76 miliardami euro.
Polityka spójności na lata 2021-27 obejmować będzie następujące fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Fundusz Spójności (FS), Europejski Fundusz Społeczny+ (EFS+). Proponowane fundusze polityki spójności będzie uzupełniał Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST). Jest on częścią Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal) i elementem (I filarem) Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. Celem FST jest łagodzenie skutków społecznych i ekonomicznych transformacji energetycznej.
Obszary programów
Programy krajowe będą tematycznie zbliżone do tych realizowanych w perspektywie 2014 – 2020. Oznacza to, że środki z polityki spójności zainwestowane zostaną między innymi w rozwój infrastruktury i ochronę środowiska, powiększanie kapitału ludzkiego, budowanie kompetencji cyfrowych czy wsparcie makroregionu Polski Wschodniej.
Infrastruktura i środowisko
Przystosowanie do zmian klimatu, gospodarka o obiegu zamkniętym, efektywność energetyczna, energia ze źródeł odnawialnych, rozbudowa inteligentnej infrastruktury energetycznej, lepsza infrastruktura transportowa, infrastruktura na potrzeby ochrony zdrowia oraz kultury.
Budżet: 25,1 mld euro (między innymi największe inwestycje infrastrukturalne, drogi, koleje, transport publiczny, ochrona środowiska)
Badania, rozwój, innowacyjność
Wsparcie badań i innowacji oraz wykorzystywania zaawansowanych technologii w przedsiębiorstwach i konsorcjach, wprowadzanie wyników prac B+R, transfer technologii, rozwój sektora venture capital, powstawanie nowych modeli biznesowych na rzecz transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym oraz zmiana modeli biznesowych polskich przedsiębiorstw (Przemysł 4.0).
Budżet: 8 mld euro (między innymi innowacje, współpraca nauki i biznesu)
Rozwój kapitału ludzkiego
Rynek pracy, zasoby ludzkie, edukacja i kwalifikacje, włączenie i integracja społeczna, ochrona zdrowia, innowacje społeczne, rozwój ekonomii społecznej i usług społecznych.
Budżet: 4,3 mld euro (między innymi nauka, edukacja, żłobki, sprawy społeczne)
Rozwój cyfrowy
Kompetencje cyfrowe, wykorzystywanie zaawansowanych technologii cyfrowych (big data), cyberbezpieczeństwo, e-usługi sektora publicznego i prywatnego, cyfryzację back-office administracji publicznej, zwiększenie dostępności danych cyfrowych o wysokim potencjale wykorzystania, cyfryzacja sektorów (w tym transportu, rolnictwa, środowiska, kultury oraz zdrowia), dostęp do ultraszybkiego szerokopasmowego internetu, sieci międzysektorowe (DIH).
Budżet: 2 mld euro (między innymi cyfryzacja, sieci szerokopasmowe)
Polska Wschodnia (słabiej rozwinięte regiony Polski)
Większa przedsiębiorczość, rozwój i modernizacja systemu dystrybucji energii, adaptacja do zmian klimatu i ochrona przyrody, gospodarka o obiegu zamkniętym, zrównoważona mobilność miejska, zwiększenie dostępności transportowej (drogowej i kolejowej), miejsca aktywności społecznej, turystyka.
Budżet: 2,5 mld euro (specjalna pula wsparcia dla województw Polski Wschodniej)
Pomoc najbardziej potrzebującym
Pomoc żywnościowa, podstawowa pomoc materialna, działania w obszarze włączenia społecznego, tzw. działania towarzyszące dla osób najbardziej potrzebujących służące zwiększeniu samodzielności osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym.
Budżet: 0,2 mld euro
Podobnie jak w latach 2014-2020 również w nowej rozpoczynającej się perspektywie około 60% funduszy z polityki spójności trafi do programów realizowanych na poziomie krajowym. Pozostałe 40% otrzymają programy regionalne, zarządzane przez marszałków województw.
Podzielone zostały także fundusze na programy regionalne:
dolnośląskie – 870 mln euro
kujawsko-pomorskie – 1,475 mld euro
lubelskie – 1,768 mld euro
lubuskie – 736 mln euro
łódzkie – 1,631 mld euro
małopolskie – 1,541 mld euro
mazowieckie – 1,67 mld euro
opolskie – 763 mln euro
podkarpackie – 1,661 mld euro
podlaskie – 992 mln euro
pomorskie – 1,129 mld euro
śląskie – 2,365 mld euro
świętokrzyskie – 1,106 mld euro
warmińsko-mazurskie – 1,228 mld euro
wielkopolskie – 1,070 mld euro
zachodniopomorskie – 1,311 mld euro
Środki na programy regionalne podzielono według algorytmu opartego na obiektywnych kryteriach, między innymi na liczbie ludności i PKB na mieszkańca. 75% środków zostało już podzielonych, a 25% przeznaczono na rezerwę programową do podziału na późniejszym etapie programowania w czasie negocjacji kontraktu programowego.
Dodatkowo sześć regionów (śląskie, łódzkie, małopolskie, lubelskie, dolnośląskie i wielkopolskie) otrzyma 4,4 mld euro z funduszu sprawiedliwej transformacji i polityki spójności (3,8 mld euro z FST + 560 mln euro z polityki spójności).
Autor: Barbara Chaczko, konsultant ds. funduszy UE
