Kapitał zakładowy spełnia w polskim porządku prawnym funkcję gwarancyjną. Powinien on stanowić zabezpieczenie dla wierzycieli spółki i gwarantować rzeczywiste dysponowanie przez spółkę majątkiem, z którego będzie możliwe zaspokojenie wierzytelności. Z uwagi na niską minimalną wysokość kapitału zakładowego (5.000 złotych), spółki mogą być zainteresowane jego podwyższeniem, aby wzmocnić swoją pozycję na rynku, zwiększyć swoją wiarygodność w relacjach z kontrahentami lub osiągnąć wartość minimalną wskazaną przez bank udzielający kredytu inwestycyjnego.
Decyzja o zmianie wysokości kapitału zakładowego jest podejmowana najczęściej z przyczyn ekonomicznych – w celu zapewnienia spółce dodatkowych środków pieniężnych. Najczęściej występującym w praktyce przykładem jest wniesienie przez wspólników środków pieniężnych tytułem wkładu na podwyższany kapitał zakładowy.
Nie w każdym jednak przypadku podwyższenie kapitału zakładowego wiąże się z wniesieniem do spółki dodatkowych środków pieniężnych – przykładowo możliwe jest też zmniejszenie zadłużenia spółki poprzez konwersję wierzytelności przysługujących w stosunku do spółki na kapitał zakładowy.
Przykład X: Wspólnik spółki z o.o., który uprzednio udzielił spółce pożyczki w wysokości 100.000 złotych może zwolnić spółkę z długu i objąć w zamian udziały o wartości 100.000 złotych w podwyższonym kapitale zakładowym tej spółki.
Kodeks spółek handlowych przewiduje dwie procedury podwyższenia kapitału zakładowego:
1) połączone ze zmianą umowy spółki,
2) na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki, t.j. bez jej zmiany.
Podwyższenie kapitału zakładowego połączone ze zmianą umowy spółki wymaga podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników większością 2/3 głosów, chyba że umowa spółki przewiduje surowsze warunki dla powzięcia tej uchwały. Zgromadzenie wspólników powinno zostać zaprotokołowane przez notariusza i obejmować w szczególności uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz o zmianie umowy spółki. W przypadku, gdy podwyższenie kapitału zakładowego prowadzi do uszczuplenia praw udziałowych wspólników (np. gdy do spółki wchodzi osoba trzecia lub zmieni się proporcja ilości udziałów poszczególnych wspólników), wszyscy wspólnicy, których prawa udziałowe zostaną uszczuplone powinni wyrazić zgody na podjęcie uchwały w tej sprawie. Podwyższenie kapitału najczęściej polega na zwiększeniu wartości nominalnej udziałów lub zwiększeniu ilości udziałów. Co do zasady dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. Takie uprawnienie można jednak wyłączyć w umowie spółki lub w uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego. Wspólnicy obejmujący udziały powstałe w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego powinni złożyć również w formie aktu notarialnego oświadczenia o objęciu udziałów, a nowi wspólnicy powinni dodatkowo złożyć oświadczenia o przystąpieniu do spółki.
Natomiast podwyższenie kapitału zakładowego zgodnie z drugą z wymienionych procedur, t.j. na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki, może zostać przeprowadzone w sytuacji, gdy umowa spółki zawiera zapisy przewidujące dopuszczalność podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki, maksymalną wysokość takiego podwyższenia oraz termin, do którego można skorzystać z możliwości podwyższenia w tym trybie. Aby podwyższyć kapitał zakładowy wystarczające jest podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników bezwzględną większością głosów, chyba że umowa spółki przewiduje surowsze warunki dla powzięcia tej uchwały. Zgromadzenie może zostać zaprotokołowane w zwykłej formie pisemnej. Wspólnicy obejmujący udziały powstałe w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego powinni złożyć również w formie pisemnej oświadczenia o objęciu udziałów. Podsumowując, opisany powyżej tryb jest szybszy i tańszy z uwagi na brak konieczności zaangażowania notariusza w protokołowanie przebiegu zgromadzenia wspólników.
W obu wyżej opisanych trybach konieczne jest pełne wniesienie wkładów na podwyższony kapitał zakładowy i złożenie przez członków zarządu oświadczeń w tym zakresie. Do podwyższenia kapitału zakładowego dochodzi z chwilą rejestracji zmiany w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.
Autor: Dorota Jarzębowska, Prawnik, Bosetti Global Consulting
