W Polsce – wzorem niektórych państw UE – obowiązuje szczególna ustawa, która pozwala nakładać sankcje na spółki kapitałowe za czyny zabronione pod groźbą kary. Jest to ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1541).
Rząd zapowiedział, że w najbliższym czasie nastąpią istotne zmiany dotyczące tych przepisów. Limity kar pieniężnych mają wzrosnąć z 5 mln do 30 mln, a ich nałożenie nie będzie poprzedzone ukaraniem osoby fizycznej, czego wymaga się obecnie. Co więcej, ma być zniesiony katalog czynów objętych karą pieniężną, by można było wymierzać taką karę w zasadzie za każdy czyn zabroniony.
Według informacji z Ministerstwa Sprawiedliwości ważne będzie wdrożenie i przestrzeganie procedur compliance. Udokumentowanie stosowania właściwych procedur może zwalniać z odpowiedzialności.
Podstawowe zasady tej odpowiedzialności w obecnych przepisach:
– podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest również zagraniczna jednostka organizacyjna,
– podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność za działania, z których odniósł korzyść, jeżeli osoba fizyczna m.in. działała w ramach jego reprezentacji, przekroczyła uprawnienia lub niedopełniła obowiązków, lub działała za wiedzą lub zgodą podmiotu zbiorowego.
– podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie:
1) co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej, lub co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą – ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego;
2) organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która nie zapewniała uniknięcia popełnienia czynu zabronionego, podczas gdy mogło je zapewnić zachowanie należytej staranności, wymaganej w danych okolicznościach, przez organ lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego.
-Wobec podmiotu zbiorowego sąd orzeka karę pieniężną w wysokości od 1000 do 5 000 000 złotych, nie wyższą jednak niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Ponadto, orzeka się również przepadek przedmiotów lub korzyści pochodzących choćby pośrednio z czynu zabronionego.-Katalog czynów zabronionych określa art. 16 ustawy – kilkadziesiąt czynów (m.in. przestępstwa skarbowe, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwo ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa).
Autor: r.pr. Jacek Wilczewski
