Pomimo zaawansowanej już czwartej fali koronawirusa nadal trwa prawny chaos co do tego, jakie prawa i obowiązki mają pracodawcy względem pracowników. Nie ma jednoznacznych podstaw do żądania dostępu do informacji o zaszczepieniu, czy wyniku testu. Nie ma także możliwości wymagania od pracownika przedstawienia testu, choćby nawet pracodawca zapewniał dostęp do bezpłatnych testów. Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych w zasadzie od początku pandemii wymagają zgody pracownika lub wprowadzenia podstawy prawnej w ustawie, a podstawa taka nie jest wprowadzana.
Przykładowo, w dniu 9 grudnia 2021r. RPO wystosował pismo do Ministra Zdrowia, żeby zainicjować proces legislacyjny dla ustawowej podstawy do żądania informacji o zaszczepieniu. Minister Zdrowia z kolei zapowiedział wydanie rozporządzenia umożliwiającego pracodawcy zażądania od pracownika, w tym zaszczepionego, wyników testu, którego darmowe przeprowadzenie zostanie umożliwione przez Rząd. Minister podkreślił: Wprowadzimy rozwiązanie, że przez formularz dostępny na naszych stronach internetowych będzie można się zapisać na bezpłatny test (na COVID-19 – red.) dla pracowników. Wybranie go nie będzie powodowało kierowania na domyślną kwarantannę, jak ma to miejsce w przypadku skierowania przez lekarza. Rozporządzenia jednak jeszcze nie wydał.
Z art. 207 § 1 Kodeksu pracy wynika, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jest ona bezwarunkowa. Nie może on się od niej uwolnić zarzutem, że również pracownik nie dopełnił obowiązków. A pracodawca naraża się na zarzut naruszenia zdrowia pracowników – jako ich dobra osobistego – także gdy naraża ich na ryzyko zakażenia koronawirusem. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na to, że jak już wskazano, obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie przestrzegania nie tylko przepisów BHP, lecz także zasad BHP, które są regułami pozaprawnymi wynikającymi z doświadczenia życiowego oraz z osiągnięć nauki i techniki. Pracodawca jest zobowiązany korzystać z tych zasad także wtedy, gdy żaden przepis prawa nie nakazuje stosować określonych środków bezpieczeństwa Jednakże pracodawcy, aby móc skutecznie realizować swoje zobowiązania, wynikające z obowiązującego prawa i przeciwdziałać zagrożeniom zakażenia koronawirusem, muszą posiadać ku temu adekwatne narzędzia prawne, a jednym z podstawowych środków, wykorzystujących osiągnięcia nauki, który ma zapewnić w stanie epidemii bezpieczne i higieniczne warunki pracy (oraz bezpieczeństwo w szkołach wyższych i obiektach użyteczności publicznej) są szczepienia przeciw COVID-19.
Jednakże zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, pracodawcy, w celu ustalenia skali ryzyka epidemicznego w zakładzie pracy, nie mają prawnej możliwości uzyskania informacji, czy dana osoba zaszczepiła się – w świetle RODO realizacja przez pracodawców obowiązków co do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy czy bezpieczeństwa sanitarnego – w kontekście szczepień przeciw COVID-19 – wymaga zgody danej osoby bądź też wyraźnego przepisu prawa.
Autor: Jacek Wilczewski, radca prawny
